ศูนย์มรดกเมืองเชียงใหม่ - Chiang M

14/05/2022

ประเพณี 'เตียวขึ้นดอย' ไหว้สาป๋ารมี
พระบรมธาตุดอยสุเทพ ในวันวิสาขบูชา

ประเพณีการเดินขึ้นดอยสุเทพจะจัดกันทุกปี ในคืนก่อนวันวิสาขบูชา ซึ่งจะเป็นวันก่อน วันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 เหนือ เป็นธรรมเนียมของคนที่อยู่เชียงใหม่ โดยลูกหลานชาวเชียงใหม่ จะมาร่วมกันเดินขึ้นไปนมัสการพระธาตุดอยสุเทพ โดยจะมีขบวนพระภิกษุสงฆ์ และขบวนของคณะต่าง ๆ ทั้งตัวแทนหมู่บ้าน บริษัทห้างร้าน องค์กรต่าง ฯลฯ เดินนำขึ้นไป เริ่มเดินกันตั้งแต่ตอนเย็น จุดเริ่มต้นคือ หน้ามหาวิทยาลัยเชียงใหม่ เดินผ่านหน้าสวนสัตว์เชียงใหม่ และผ่านอนุสาวรีย์ครูบาศรีวิชัย ผู้สร้างวัดพระธาตุดอยสุเทพ เป็นที่สักการะยิ่งของชาวเชียงใหม่

ลักษณะการเดินทางจะเดินด้วยเท้า ถือประทีป ธูปเทียน เป็นริ้วขบวนประกอบด้วย พระสงฆ์เดินนำหน้าสวดมนต์ และประชาชนเดินตามหลัง และเดินทางขึ้นไปนมัสการวัดพระธาตุดอยสุเทพหลังจากนั้นก็บำเพ็ญศีลวิปัสสนา ทำบุญตักบาตรในเช้าวันรุ่งขึ้น แล้วจึงเดินทางกลับ จึงถือว่าได้อานิสงส์แรง หรือได้ทำบุญมากนั่นเอง คนที่เดินขึ้นดอยไม่จำกัดอายุ เราจะสังเกตได้จากคนแก่เดินถือไม้เท้าค่อย ๆ เดินขึ้นไป เด็กวัยรุ่นจับกลุ่มเดินหยอกล้อกันไป กลุ่มของเพื่อนพ้อง บางทีก็เป็นกลุ่มใหญ่ บางทีก็เป็นกลุ่มขนาดเล็กๆ บางกลุ่มเหนื่อยนักก็นั่งพักสองข้างทาง ช่วงนี้เขาไม่อนุญาตให้ขับรถขึ้นไป ระยะทางของคนเดินก็ทิ้งกันเป็นช่วงๆ น่าอิจฉาคนที่เป็นคู่รักใหม่ๆ ที่เดินจูงมือกันขึ้นไป ยิ่งมองแล้วก็แอบอมยิ้มไม่ได้ บางครั้งเราก็เจอเพื่อนโดยบังเอิญ ความสุขแบบนี้จะหาได้จากไหน

ระหว่างทางก็จะมีการแสดงการละเล่นต่างๆ ที่มีคนนำมาจัด เช่น จุดที่มีการร้องเพลงเหนือ การเล่นกลองสะบัดชัย การเล่นสะล้อ ซอซึง ข้างทางตามจุดต่างๆ ก็จะมีคนนำของขึ้นไปขาย ส่วนมากก็เป็นพวกน้ำดื่ม แก้กระหาย หรือถ้าหิวก็มีของกินขายเหมือนกัน แต่บางจุดเขาก็ไม่ได้ขายน่ะครับ แต่จะเป็นของที่เขานำมาแจกเพื่อร่วมทำบุญกับเรา มีทั้งข้าว และน้ำ เป็นของที่องค์กร สถานศึกษา ร้านค้า ห้างร้าน บริษัท หรือ ชาวบ้านนำมาแจกกัน

(ภาพถ่าย ประเพณีเตียวขึ้นดอย พ.ศ. 2560)

---

ถ่ายภาพ : วสันต์ ไวรักษ์
(ผู้ช่วยนักวิชาการคอมพิวเตอร์ งานส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนในการอนุรักษ์และพัฒนาเมือง กองยุทธศาสตร์และงบประมาณ เทศบาลนครเชียงใหม่)

#CMCHC
#เชียงใหม่
#chiangmai
#ศูนย์มรดกเมืองเชียงใหม่
#chiangmaicityheritagecentre

13/05/2022

วันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๘ เหนือ หรือ 'วันวิสาขบูชา' ตรงกับวันประสูติ ตรัสรู้ และปรินิพพานของพระพุทธเจ้า พุทธศาสนิกชนชาวเชียงใหม่จะร่วมกันสืบสานประเพณีเดินขึ้นพระธาตุ หรือการนมัสการและสรงน้ำพระธาตุดอยสุเทพ พระเจดีย์สำคัญคู่บ้านคู่เมือง เพื่อความเป็นสิริมงคล

The 15th day of the waxing moon of the 8th northern lunar month is Visakha Puja Day (Vesak Day), or the day when the Buddha was born, enlightened, and achieved nirvana. Every year on this day, Buddhists in Chiang Mai would either worship the Buddha’s relics or sprinkle water onto their relics on Doi Suthep. In doing so, they believe that they will receive blessings while continuing this age - old tradition.

---

Illustration : วสันต์ ไวรักษ์
(ผู้ช่วยนักวิชาการคอมพิวเตอร์ งานส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนในการอนุรักษ์และพัฒนาเมือง กองยุทธศาสตร์และงบประมาณ เทศบาลนครเชียงใหม่)

#CMCHC
#เชียงใหม่
#chiangmai
#ศูนย์มรดกเมืองเชียงใหม่
#chiangmaicityheritagecentre

10/05/2022

10 ปี The Booksmith เชียงใหม่ หัวใจของร้านหนังสือที่เพิ่งย้ายร้านไปอยู่ในบ้านเก่า

ชวนไปทำความรู้จักร้านหนังสือทำด้วยใจในทุกส่วน The Booksmith เชียงใหม่ของ 'สิโรตม์ จิระประยูร' จากคนขายเครื่องสำอาง กรรมการผู้จัดการ สู่การตัดสินใจมาเป็นคนทำร้านหนังสือต่างประเทศ ที่ใช้งานดีไซน์และศิลปะเป็นตัวชูโรงจนเท่ไม่เหมือนใคร รวมถึงเหตุผลที่ทำให้เขาตั้งใจขายหนังสือเป็นอาชีพสุดท้าย และนี่คือการเดินทางตลอด 10 ปีของร้านเล็กพริกขี้หนู ที่จะทำให้คุณสัมผัสความโรแมนติกระหว่างอ่านไปพร้อมกัน

10 ปีของ The Booksmith ร้านขายหนังสือต่างประเทศที่เล็กพริกขี้หนู บริหารธุรกิจภายใต้กฎที่ดิน แรงงาน ทุน ด้วยหัวใจ

07/05/2022

ช่องาม ... คูนสายรุ้ง รัตนพฤกษ์
ณ หอกลางเวียง | Chiang Mai Cultural Centre

ดอก 'คูนชมพู' หรือ 'คูนสายรุ้ง' (Rainbow Shower Tree) ออกดอกบานสะพรั่งในหน้าแล้งและออกดอกทั้งต้นพร้อมผลิใบอ่อน ดอกสีเหลืองแกมส้มและชมพู ออกเป็นช่อใหญ่ตามซอกใบและปลายกิ่ง ช่อเป็นพวงห้อยลง ลักษณะคล้ายต้นคูน เป็นลูกผสมมาจากรัฐฮาวาย สหรัฐอเมริกา เกิดจากการผสมของคูนกับกัลปพฤกษ์ นำมาคัดเลือกและปรับปรุงพันธุ์เฉพาะดอกสีเหลืองแกมส้มและชมพู ขึ้นได้ดีในประเทศไทย แต่ไม่ชอบน้ำขัง ปัจจุบันนิยมปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไป บานแล้วที่หอกลางเวียง (ด้านหลังอนุสาวรีย์สามกษัตริย์) เข้าชมได้ทุกวันพุธ - วันอาทิตย์ ตั้งแต่เวลา 08.30 - 16.30 น. หยุดวันจันทร์ - อังคาร

---
ถ่ายภาพ : วสันต์ ไวรักษ์
(ผู้ช่วยนักวิชาการคอมพิวเตอร์ งานส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนในการอนุรักษ์และพัฒนาเมือง กองยุทธศาสตร์และงบประมาณ เทศบาลนครเชียงใหม่)

#CMCHC
#เชียงใหม่
#chiangmai
#ศูนย์มรดกเมืองเชียงใหม่
#chiangmaicityheritagecentre

04/05/2022

สิริฉัตรมังคลาศิรวาท ‘๙ บรรพกษัตริย์เชียงใหม่’
(พุทธศักราช ๒๓๒๕ – ๒๔๘๒) ในวันฉัตรมงคล

'วันฉัตรมงคล' มีความหมายตามพจนานุกรมว่า พระราชพิธีฉลองพระเศวตฉัตร เป็นวันที่ระลึกถึงพระราชพิธีบรมราชาภิเษกเป็นพระมหากษัตริย์ ในมณฑลพายัพราชวงศ์มังรายปกครองเชียงใหม่เป็นเวลา ๒๖๒ ปี จากนั้นเชียงใหม่จึงอยู่ในปกครองพม่าอีก ๒๑๖ ปี แล้วจึงหวนคืนกลับมาสู่ชาวล้านนาอีกครั้งเมื่อเชียงใหม่อายุครบ ๕๐๐ ปี

ในการต่อสู้เพื่อให้เชียงใหม่เป็นอิสระจากพม่า เจ้ากาวิละแห่งเมืองลำปางภายใต้การสนับสนุนจากกรุงเทพฯ ทั้งนี้ กรุงเทพฯ ต้องการขับพม่าออกจากล้านนา และให้ล้านนาเป็นประเทศกันชนระหว่างสยามและพม่า ภาวะสงครามในช่วงนั้นทำให้ล้านนาระส่ำระสายไม่สงบ ตัวเมืองเชียงใหม่เองถูกทิ้งร้างเกือบยี่สิบปี ภายในเขตกำแพงเมืองก็กลายเป็นป่ารกชัฏ เมื่อพระเจ้ากาวิละได้รับการสถาปนาเป็นเจ้าเมืองเชียงใหม่แล้ว ต้องใช้เวลาในการบูรณะบ้านเมืองอีกนานนับสิบปี ความสัมพันธ์ทางการปกครองระหว่างสยามและล้านนาในเวลานั้นอยู่ในลักษณะเมืองประเทศราช เชียงใหม่ยังคงมีการปกครองตนเองโดยมีเจ้าหลวงเป็นประมุขที่ต้องเข้าพิธีถือน้ำพิพัฒน์สัตยาปีละสองครั้ง

ความสัมพันธ์ระหว่างราชสำนักกรุงเทพฯ และเชียงใหม่เป็นไปอย่างแน่นแฟ้น บุคคลสำคัญสองคนที่เชื่อมพระราชไมตรีสองแผ่นดินได้แก่ เจ้าดารารัศมี (พ.ศ.๒๔๑๖-๒๔๗๙) พระธิดาในพระเจ้าอินทวิชยานนท์ เจ้าหลวงองค์ที่ ๗ ที่ได้ถวายตัวต่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ และต่อมาโปรดฯสถาปนาขึ้นเป็นพระราชชายาเจ้าดารารัศมี อีกพระองค์หนึ่งคือ พระองค์เจ้าดิลกนพรัฐ พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๕ และเจ้าทิพเกสร พระนัดดาพระเจ้ากาวิละ พระองค์เจ้าดิลกนพรัฐเป็นเจ้านายไทยพระองค์แรกที่สำเร็จการศึกษาระดับปริญญาเอกทางเศรษฐศาสตร์จากมหาวิทยาลัยทูบิงเงน ประเทศเยอรมนี

---

เรียบเรียง, Illustration : วสันต์ ไวรักษ์
(ผู้ช่วยนักวิชาการคอมพิวเตอร์ งานส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนในการอนุรักษ์และพัฒนาเมือง กองยุทธศาสตร์และงบประมาณ เทศบาลนครเชียงใหม่)

#CMCHC
#เชียงใหม่
#chiangmai
#ศูนย์มรดกเมืองเชียงใหม่
#chiangmaicityheritagecentre

04/05/2022

- ทรงพระเจริญ -

ด้วยเกล้าด้วยกระหม่อม ขอเดชะ
ข้าพระพุทธเจ้า คณะผู้บริหาร และพนักงาน
ศูนย์มรดกเมืองเชียงใหม่ (งานส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนในการอนุรักษ์และพัฒนาเมือง
กองยุทธศาสตร์และงบประมาณ เทศบาลนครเชียงใหม่)

03/05/2022

เมื่อวันที่ 25 เมษายน 2565 ที่ผ่านมา ศ.ดร.ระวิวรรณ โอฬารรัตน์มณี คณบดีคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และ นายอัศนี บูรณุปกรณ์ นายกเทศมนตรีนครเชียงใหม่ ร่วมพิธีลงนามบันทึกความเข้าใจ (MOU) ความร่วมมือทางวิชาการ ระหว่างเทศบาลนครเชียงใหม่ และคณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อร่วมขับเคลื่อนงานด้านนวัตกรรมล้านนาสร้างสรรค์ การสร้างพื้นที่ร่วมสมัยของเมือง การใช้นวัตกรรมสร้างสรรค์ในการจัดการสิ่งแวดล้อม และการจัดงานเทศกาลประจำเมืองอย่างยั่งยืน โดยมีผศ.ดร.แผ่นดิน อุนจะนำ รองคณบดีฝ่ายวิชาการและวิเทศสัมพันธ์ และผศ.ดร.อัมพิกา ชุมมัธยา ผู้ช่วยคณบดีฝ่ายแผนและประกันคุณภาพ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ นายประสงค์ เรือนสอน รองปลัดเทศบาลนครเชียงใหม่ นางสาวปริศนา ธาติ ผู้อำนวยการกองยุทธศาสตร์และงบประมาณ และนางสุวารี วงค์กองแก้ว หัวหน้างานส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนฯ เทศบาลนครเชียงใหม่ ร่วมเป็นสักขีพยานในพิธีลงนาม ณ ห้องประชุมอาคาร 1 เทศบาลนครเชียงใหม่

source : https://www.cmu.ac.th/th/article/b872167d-ac5f-4341-b5ec-7fba4ca78071

29/04/2022

#วันนี้ในอดีต
๓๐ เมษายน ๒๕๖๕ ครบรอบประวัติศาสตร์ ๘๗ ปี
วันเปิดถนนขึ้นดอยสุเทพครั้งแรกโดยครูบาเจ้าศรีวิชัย

ย้อนไปเมื่อวันที่ ๓๐ เมษายน พ.ศ. ๒๔๗๘ หรือเมื่อ ๘๗ ปีก่อน คือ วันประวัติศาสตร์วันหนึ่งของเมืองเชียงใหม่ เพราะเป็นวันเปิดถนนให้รถขึ้นดอยสุเทพเป็นครั้งแรก โดยครูบาศรีวิชัย, ครูบาเถิ้ม หลวงศรีประกาศ, เถ้าแก่โหงว และบุคคลอื่น ๆ ซึ่งมีส่วนร่วมในการสร้างถนนขึ้นดอยสุเทพ มาชุมนุมอยู่กันอย่างพร้อมพรั่ง เพื่อรอเวลาที่เจ้าแก้วนวรัฐ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ ๙ แห่งราชวงศ์ทิพย์จักรจะเสด็จมาทำพิธีเปิดถนนขึ้นดอยสุเทพ และนั่งรถยนต์ขึ้นดอยสุเทพเป็นครั้งแรก

เมื่อรถยนต์ของเจ้าแก้วนวรัฐมาถึงปะรำพิธีที่เชิงดอยสุเทพ ทรงจุดธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัย และก็ประทับรถยนต์ขึ้นไปตามถนนที่เพิ่งสร้างเสร็จ จนกระทั่งถึงเชิงบันไดนาควัดพระธาตุดอยสุเทพราชวรวิหาร ใช้เวลาประมาณชั่วโมงเศษตามสภาพถนนที่เป็นเพียงดินในครั้งนั้น เจ้าแก้วนวรัฐเสด็จขึ้นไปทรงนมัสการพระบรมธาตุดอยสุเทพ แล้วประทับรถยนต์เสด็จสู่นครเชียงใหม่ ถนนสายดังกล่าวเมื่อสร้างเสร็จใหม่ ๆ มีชื่อว่า ‘ถนนดอยสุเทพ’ ครั้นต่อมาก็ได้เปลี่ยนเป็น ‘ถนนศรีวิชัย’ เพื่อเป็นเกียรติแก่ครูบาศรีวิชัย ครูบาต๋นบุญแห่งล้านนา ซึ่งเป็นประธานในการสร้างถนนสายนี้

ในอดีตผู้ที่ต้องการจะขึ้นไปเที่ยวหรือไปนมัสการองค์พระธาตุดอยสุเทพ จะใช้วิธีเดินเท้าจากเชิงดอยด้านถนนสุเทพขึ้นไป ว่ากันว่าใช้เวลาประมาณ ๒ - ๓ ชั่วโมง ปีนป่ายไปตามทางลาดชันลัดเลาะไปตามน้ำตกห้วยแก้ว คนที่มีเงินก็อาจนั่งแคร่หรือเสลี่ยงหาบกันขึ้นไป ระหว่างทางจะต้องผ่านหอพระพุทธรูปที่ศาลาผาลาด ปัจจุบันยังคงมีเส้นทางเดินและสะพานอิฐโบราณเหลือให้เห็นอยู่ ปี พ.ศ. ๒๔๗๗ หลังจากที่ครูบาศรีวิชัยได้ทำพิธีลงจอบแรกสร้างถนนขึ้นสู่วัดพระธาตุดอยสุเทพอันมีพลตรีเจ้าแก้วนวรัฐ เจ้าหลวงเชียงใหม่เป็นประธาน เมื่อวันที่ ๙ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๗๗ ใช้เวลาเพียง ๕ เดือน ๒๒ วัน จึงแล้วเสร็จ และเปิดให้รถขึ้นลงได้เมื่อวันที่ ๓๐ เมษายน ๒๔๗๘ เป็นต้นมา

เรียบเรียง, Colorize Photos : วสันต์ ไวรักษ์
(ผู้ช่วยนักวิชาการคอมพิวเตอร์ งานส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนในการอนุรักษ์และพัฒนาเมือง กองยุทธศาสตร์และงบประมาณ เทศบาลนครเชียงใหม่)

#CMCHC
#เชียงใหม่
#chiangmai
#ศูนย์มรดกเมืองเชียงใหม่
#chiangmaicityheritagecentre

29/04/2022

#ดอกลมแล้ง
ดอกเหลืองลมแล้ง มาบานไสว
กิ่งบ่ามีใบ ดอกไว้เต๋มต้น
ดอกย้อยลง นกหลงบินด้น
ดั่งฟ้าเมืองบน งามล้ำ
ยามร้อนแล้งฝน ดอกหล่นตกซ้ำ
งามดั่งวาดจ้ำ บนดิน
ยามแล้งบ่าแล้ง น้ำแห้งเหลือหิน
หัวใจ๋ได้ยิน ลมไหวพัดต้อง

---

ค่าวโดย หนานชาติ คนเขียนค่าว
Illustration : วสันต์ ไวรักษ์ (ผู้ช่วยนักวิชาการคอมพิวเตอร์ งานส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนในการอนุรักษ์และพัฒนาเมือง กองยุทธศาสตร์และงบประมาณ เทศบาลนครเชียงใหม่)

#CMCHC
#เชียงใหม่
#chiangmai
#ศูนย์มรดกเมืองเชียงใหม่
#chiangmaicityheritagecentre

27/04/2022

จิรันธนิน กิติกา อ. หัวขบถผู้ดีไซน์วิชาถาปัตย์ให้แซ่บ และพัฒนาเมืองเชียงใหม่ให้ต้าชชช

ด้วยภาพลักษณ์ขบถกับบทบาทและหน้าที่ของอาจารย์ ผู้ดีไซน์วิชาสถาปัตย์ให้แซ่บ! พร้อมกับพัฒนาเมืองเชียงใหม่ให้ต๊าซ! ทำความรู้จักกับ 'อาจารย์ภู - จิรันธนิน กิติกา' อาจารย์สถาปัตย์ มหา'ลัยเชียงใหม่ สมาชิกกลุ่ม เชียงใหม่ ฉันจะดูแลเธอ ในฐานะคนรุ่นใหม่ที่อยากขับเคลื่อนเมือง นักศึกษา และคนเชียงใหม่ ให้มีความเป็นอยู่ที่ดี พัฒนาได้อย่างยั่งยืน และมีความสุขได้อย่างแท้จริง

คุยกับอาจารย์สถาปัตย์สายแฟชัน ผู้อยากทำให้นักศึกษา คนเมือง และเมืองเชียงใหม่เติบโตอย่างมีทิศทาง สนุก แล....

23/04/2022

‘ฟื้นรากของกิ๋น ถิ่นล้านนา’
(The northern Thai cuisine and its culinary roots)

เรื่องราวของอาหารเหนือ เป็นมุมหนึ่งของวัฒนธรรมอาหารไทยอันหลากหลายโดยสืบสาวไปถึงรากของประวัติศาสตร์ เกษตรกรรม รวมไปถึงอิทธิพลของการค้าและบริโภคนิยมที่หล่อหลอมมาจนเป็นอาหารเหนือจากอดีตจนถึงปัจจุบัน นอกจากนี้ยังสามารถเล่าถึงวิธีกรรม วงจร และวิวัฒนาการของอาหารเหนือ ซึ่งโดดเด่นที่รสชาติที่หลากหลาย

แรงผลักดันความโดดเด่นของอาหารในภูมิภาคนี้ โดยในอดีตภาคเหนือได้เป็นศูนย์กลางและเป็นหนึ่งเส้นทางการค้า การพาณิชย์ที่สำคัญแห่งหนึ่งของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งเชื่อมต่อระหว่างมลฑลยูนนานในประเทศจีน ไปจนถึงเมืองเมาะละแหม่ง ซึ่งเป็นเมืองท่าที่สำคัญของพม่า จึงกล่าวได้ว่า “อาหารลูกผสม” นอกจากนี้ชนชาติที่มีความเกี่ยวข้องกับอาหารล้านนา ยังมีชนชาติพันธุ์พื้นถิ่นได้แก่ ไทลื้อ ไทเขิน ไทยวน ไทยอง และลัวะ กลุ่มชาติพันธุ์เหล่านี้มีถิ่นอาศัยอยู่โดยรอบบริเวณล้านนาและได้นำวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียม ความเชื่อและประเพณีของแต่ละชาติพันธุ์เข้ามาผสมผสานกับวิถีชีวิตของชาวล้านนาในช่วงยุค “เก็บผักใส่ซ้า เก็บข้าใส่เมือง” หลังตกเป็นเมืองขึ้นของพม่ามายาวนาน ทำให้ได้เห็นวิวัฒนาการการปรุงอาหารจากร่องรอยและอิทธิพลของการก้าวผ่านในครั้งนี้

วัฒนธรรมการกินอาหารของชาวเหนือนั้นดั้งเดิมมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวรวมไปถึงวัฒนธรรมอาหารพื้นถิ่น เช่น ลาบ (เนื้อสัตว์ดิบ สับละเอียด ปรุงด้วยเครื่องเทศและเลือดสด รับประทานพร้อมสมุนไพร) อาหารที่มีที่มาจากความเชื่อ ได้แก่ แกงอ่อม ยำจิ๊นไก่ และแกงขนุน โดยเชื่อว่าหากได้กินอาหารเหล่านี้แล้ว จะเกิดความเป็นศิริมงคล ความอยู่ดีกินดีมีสิ่งเกื้อหนุนให้ชีวิตอยู่ด้วยกันอย่างอบอุ่น ประกอบกับน้ำพริกต่าง ๆ ที่ชาวเหนือมักรับประทานพร้อมกับข้าวเหนียว โดย น้ำพริก นั้น เปรียบได้กับกระจกเงา สะท้อนถึงความเรียบง่ายของวิถีชีวิตชาวเหนือและร่องรอยของประวัติศาสตร์การกินอาหาร ที่ยึดถือเกษตรกรรมการปลูกข้าว พืชผัก สมุนไพรและปลาน้ำจืดเป็นวิถีหลัก

ประเภทอาหารพื้นบ้านของชาวล้านนา มีชนิดของอาหารและส่วนประกอบของอาหารหลายอย่างซึ่งสามารถจำแนกตามกรรมวิธีการปรุงได้ตามลำดับดังนี้ เช่น

#อาหารชนิดแก๋ง (แกง)
หมายถึงอาหารประเภทที่เป็นน้ำมีชื่อต่าง ๆ ตามวิธีปรุงและเครื่องแกง โดยเครื่องแกงจะโขลกพอละเอียดนำมาละลายกับน้ำให้เป็นน้ำแกง มีเนื้อสัตว์ชนิดใดชนิดหนึ่งผสมกับผักหรือผักล้วน

#อาหารชนิดยำ
อาหารประเภทนี้หมายถึงกับข้าวที่ใช้เครื่องโขลก เช่น พริกแห้ง กระเทียม หอมแดง มะแขว่น กะปิ เกลือเป็นส่วนผสมหลัก คลุกเคล้ากับเนื้อสัตว์และผัก แล้วนำน้ำต้มเนื้อสัตว์นั้นหรือน้ำต้มเข้าผสม ปรุงรสเพิ่มด้วยน้ำปลา

#อาหารชนิดลาบ
คืออาหารที่ใช้เนื้อสัตว์ดิบ เช่น เนื้อความ เนื้อวัว เนื้อหมู หรือปลาสับให้ละเอียดคลุกเคล้ากับเครื่องที่โขลกจากพริกแห้ง กระเทียม หอมแดง มะแขว่น ข่า เกลือ เป็นต้น ใส่เลือดควาย เลือดวัว หรือเลือดหมู และผัก คลุกเคล้าเข้าด้วยกัน นำมาปรุงรสเค็มรับประทานดิบก็ได้ ถ้าจะทำให้สุกก็นำไปคั่วกับน้ำหรือน้ำมันเล็กน้อย เรียกว่า ลาบคั่ว

#อาหารชนิดคั่ว
เป็นอาหารที่ใส่กระทะหรือหม้อตั้งไฟ อาจใส่น้ำหรือน้ำมันเพียงเล็กน้อยแล้วค้นกลับไปมาจนสุก ถ้าเป็นการคั่วเนื้อสัตว์จะคั่วกับเครื่องแกง อย่างเช่น แกงแค

#อาหารชนิดต๋ำ (ตำ)
หมายถึงอาหารที่ปรุงรสชาติด้วยการโขลกเครื่องปรุงที่ประกอบด้วยพริกแห้ง กระเทียม หอมแดง ข่า เกลือ แล้วนำส่วนผสมที่จะตำ เช่น ขนุนที่ต้มสุกนำมาตำเข้ากับเครื่องที่ตำไว้แล้วนำน้ำต้มเข้าละลาย โดยหน้าด้วยต้นหอมและผักชี อาหารชนิดต๋ำ เช่น ต๋ำส้มมะม่วง ต๋ำบ่าฝางหนุ่ม ต๋ำบ่าหนุน

#อาหารชนิดส้า
คือการปรุงอาหารด้วยเนื้อสัตว์ดิบ เช่น เนื้อควาย เนื้อวัว ที่หั่นเป็นชิ้นบางพอคำ คลุกเคล้ากับเครื่องที่โคลกจากพริกแห้ง กระเทียม หอมแดง มะแขว่น ข่า เกลือ ใส่เลือดควายหรือเลือดวัว นำมาปรุงรสเค็ม นิยมรับประทานดิบ หากเป็นส้าผักจะคลุกเคล้ากับเครื่องที่โขลกจากพริกหนุ่ม และลดเครื่องเทศกลิ่นฉุนอย่างมะแขว่น เช่น ส้าจิ๊นควาย ส้าจิ๊นวัว ส๊าป๋า ส้าใบมะม่วงอ่อน ส้าบ่าเขือแจ้

#อาหารชนิดแอ่บ
หมายถึงอาหารที่ห่อด้วยใบตอง พับให้แบน กลัดด้วยไม้กลัด แล้วนำไปปิ้งบนเตา โดยใช้ไฟอ่อนจนอาหารสุก และใบตองมีร้อยไหม้เล็กน้อย หรือใช้ก้อนดินกี่ (อิฐ) วางทับบนใบตองให้อาหารมีลักษณะแบนราบ อาหารชนิดแอ่บ เช่น แอ่บป๋า แอ่บถั่วเน่า แอ่บอ่องออ

#อาหารชนิดจ่าว (เจียว ทอด)
เป็นอาหารที่ทำให้สุกด้วยน้ำมันที่เดือด หรืออาหารที่ผ่านกรรมวิธีการปรุงแบบหนึ่ง แล้วนำมาคั่วน้ำมันเพื่อเพิ่มกลิ่นหอม เช่น หน่อส้มจ่าว (ยำหน่อไม้ดองจ่าว)

#อาหารชนิดห่อนึ่ง (ห่อหมก)
ได้แก่อาหารที่เอาส่วนประกอบมาคลุกเคล้าให้เข้ากันโดยใช้น้ำพริกแกงลักษณะคล้ายห่อหมก แต่จะไม่ใส่กะทิ ลักษณะการห่อเหมือนขนมสอดไส้ แต่ทรงเตี้ยกว่า นิยมเอาใบยอวางบนใบตองก่อนที่จะตักอาหารลงไป แล้วนำไปนึ่ง

#อาหารชนิดจอ
หมายถึงอาหารที่มีวิธีการปรุงโดยการเอาน้ำใส่หม้อตั้งไฟปรุงรสด้วยกะปิ เกลือป่น ปลาร้า แล้วใส่ผัก ปรุงรสเปรี้ยวด้วยมะขามเปียก เช่น ผักกาดจอ

สำหรับขนม (ข้าวหนม) ของทางเหนือนั้นจะมีเพียงไม่กี่อย่าง ขนมที่เด็ก ๆ กินกันในฤดูหนาวคือ ข้าวหลาม ข้ามกาบ (ข้าวเกรียบว่าว) ข้าวแต๋น ขนมวง ข้าวต้ม ขนมจ็อก (ขนมเทียน) จะกินกันในช่วงเดือนเมษายนคือในงานประเพณีปี๋ใหม่เมือง เป็นต้น

ประเด็นที่น่าสนใจอีกอย่างคือ รูปแบบและประเพณีในการบริโภคอาหารของคนพื้นเมืองซึ่งแต่เดิมในอดีตนั้น สมาชิกทุกคนในครอบครัวจะนั่งล้อมวงขันโตก รับประทานอาหารพร้อมหน้ากัน แต่ในปัจจุบันเมื่อสภาพสังคม เศรษฐกิจ และการดำเนินชีวิตของคนในตัวเมืองเปลี่ยนไปมาก ดังนั้นอาหารเช้าและอาหารกลางวันของสมาชิกในครอบครัวจึงเป็นแบบต่างคนต่างแยกกันรับประทาน อย่างไรก็ตามในอาหารมื้อเย็นก็ยังคงเป็นช่วงเวลาที่สมาชิกทุกคนต่างรับประทานอาหารพร้อมหน้ากัน มีโอกาสพบปะพูดคุยกันและนิยมใช้ขันโตกแทนถาดอาหาร คงไว้ซึ่งวัฒนธรรมในการบริโภคอาหาร แม้ว่าหลายคนจะมีการปรับเปลี่ยนการดำเนินวิถีชีวิตในเศรษฐกิจแบบทุนนิยมไปบ้างแล้วก็ตาม

อ้างอิง : อ้างอิง : งานนิทรรศการภาพถ่าย "ฟื้นรากคัวกิ๋น ถิ่นลานนา" โดยออสติน บุส. (2559). สืบค้นเมื่อ 22 เมษายน 2565, จาก https://reviewchiangmai.com/2854-p/

เสาวลักษณ์ เชื้อคำ. (2561). 'แกงกระด้าง’ อาหารเหนือแห่งลมหนาว. สืบค้นเมื่อ 22 เมษายน 2565, จาก https://krua.co/food_story/%E0%B9%81%E0%B8%81%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%94%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%87%20%E0%B8%AD%E0%B8%B2%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%80%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B8%B7%E0%B8a/

---

เรียบเรียง , Illustration : วสันต์ ไวรักษ์ (ผู้ช่วยนักวิชาการคอมพิวเตอร์ งานส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนในการอนุรักษ์และพัฒนาเมือง กองยุทธศาสตร์และงบประมาณ เทศบาลนครเชียงใหม่)

#CMCHC
#เชียงใหม่
#chiangmai
#ศูนย์มรดกเมืองเชียงใหม่
#chiangmaicityheritagecentre