SHIRU : Smoke Haze Integrated Research Unit

11/04/2024

เพจเราคือต้นกำเนิดน้องฟ้าใส ภูมิใจจัง 🩵

25/02/2024

วงจรเดิมๆ คำถามคือ เราควรจะได้เรียนรู้จากผลกระทบของมันได้หรือยัง

ไฟใหญ่ที่ออบหลวง 2567

บทความโดย บัณรส บัวคลี่

1️⃣

ป่าแถบออบหลวงไหม้มาร่วม 2 สัปดาห์แล้ว เมื่อวานหนักหนาสุด หย่อมไฟกระหนาบถนนสาย 108 ซีกขวา ผาดำ เป็นภูเขาสูงต้องใช้ ฮ.ส่งข้าวน้ำอุปกรณ์ให้เจ้าหน้าที่นัดหมายพิกัดรอรับ

ซีกซ้ายมันลามจากการลอบเผากระหนาบ ตอนที่เจ้าหน้าที่สาละวนกับกลุ่มไฟแม่โถน้ำแจ่มด้านบนใกล้อมขูด

แต่ที่สุดเจ้าหน้าที่เอาไม่อยู่ เข้าใจครับเผชิญเหตุมาสองสัปดาห์ติด ตรงนี้ดับ มันเผาเพิ่มอีกจุด วานซืนระดมกันไปดับด้าน ตต/ใต้ พอเริ่มเงียบ แนวรบเปิดใหม่มาอีก

ดูแผนที่ไฟ GISTDA รอบตีสองเมื่อคืน (25กพ) จะเห็นพิกัดของไฟสองด้านถนน 108

ภาพเมื่อตอนหัวค่ำ ที่โกวิทย์ บุญธรรม ผู้สื่อข่าวไทยพีบีเอสโพสต์ขึ้นเฟสบุ๊ค มันหนักหนา เลื้อยขึ้นเขา ลุกโชนแดงฉานคลุมทั้งดอย

นี่เป็นไฟที่ลอบจุด ไม่มีเจ้าของแสดงตน

2️⃣

ค่ามลพิษ

ไม่เพียงเท่านั้น ค่ามลพิษฝุ่น pm 2.5 ที่อ.ฮอดก็ขึ้นแดงระดับเป็นอันตรายมาก เฉพาะเครื่องวัดทางการของ คพ. เมื่อตีห้า ขึ้นไป 152 มคก./ลบ.ม. ไต่ขึ้นตั้งแต่เที่ยงคืน

เครื่องเซนเซอร์ dustboy ที่สถานี รพ.ฮอด ต.หางดง ก็เช่นกัน ไต่ระดับจากเที่ยงคืน ขึ้นไป 160 มคก./ลบ.ม. ตอนตีสี่ ใกล้เคียงกับเครื่องคพ. และยืนค่าแดงเกินร้อยจนสายยังไม่ลด

นี่ก็อีกเรื่อง เพราะมีคนจำนวนหนึ่งพยายามปฏิเสธว่า ค่ามลพิษไม่เกี่ยวกับเผา มักจะโบ้ยชี้ไปโน่นนี่เพื่อเบี่ยงเบนอันตรายจากการเผาป่าโดยวาทกรรมเหมาๆ คลุมๆ เมื่อปีกลาย ต้นกุมภาพันธ์ 2566 ระหว่างเกิดไฟป่าออบหลวง ค่าอากาศที่ อ.ฮอด อันตรายมากระดับ beyond เกิน 300 มคก. ต่อเนื่องหลายวัน

ค่ามลพิษสัมพันธ์กับพื้นที่และขนาดการเผาอย่างชัดเจน บทเรียนมีอยู่ แต่ออบหลวงก็เกิดทุกปี

แบบเดิมๆ

แต่ประชาชนลูกเด็กเล็กแดงกลุ่มเสี่ยงผู้รับผลกระทบจากการลอบเผา มักไม่ค่อยมีปากเสียง ไม่มีตัวแทนปกป้อง ไม่ค่อยมีคนแสดงความกังวลช่วยเหมือนกลุ่มอื่นๆ

3️⃣

พท.เสี่ยงซ้ำซาก

ป่าออบหลวงนั้น เป็นพื้นที่เสี่ยงที่อยู่ในลิสต์ท็อปเท็น ไฟแปลงใหญ่เผาซ้ำซากของจิสด้า/สบนร. แต่บังเอิญปี 2567 ไม่ติด 10 ป่าเป้าหมายเพราะถูกป่าตะวันตกและถ้ำผาไทยแซง

แต่อย่างไรก็ตาม ต.หางดง อ.ฮอด พื้นที่ออบหลวงตรงนั้น ก็เป็นหนึ่งในตำบลสีแดง 21 ตำบลที่ต้องวางแผนจัดการ

และเมื่อต้นกุมภาพันธ์ปีกลาย ป่าออบหลวงมีไฟป่าลุกลามใหญ่เป็นป่าแรกของเชียงใหม่ ขนาดต้องระดมเจ้าหน้าที่กว่า 400 นาย เข้าไปจัดการ

การไหม้ของป่าออบหลวงมีแบบแผนคล้ายคลึง ซ้ำๆ กันทุกปี มีจุดไหม้ซ้ำซาก มีพฤติกรรมการไหม้ลามคล้ายแบบเดิมทุกปี และก็มากมายตลอดแนวถนน 108 อ้อมลงใต้ มักลักษณะการเผากวาดเป็นรูปวงกลม รอบๆ ผืนป่า

ข้อมูลนี้เป็นที่รับรู้ทั่วกัน

จังหวัดเชียงใหม่มีแผนจัดการ 7 กลุ่มป่า โดยมีการไปพูดคุยกับพื้นที่ เปิดให้ผู้ต้องการเผาเอาพื้นที่จำเป็นมาใส่ในแผนบริหารเชื้อเพลิง ข้อมูลแผนบริหารของป่ากลุ่มอินทนนท์/จอมทอง/ฮอด ที่นำเสนอนายกรัฐมนตรี จะบริหาร (ชิงเผา) 66,376 ไร่ คิดเป็น 5.86% ของพื้นที่ป่าทั้งหมดในเขต

เปิดให้เสนอพื้นที่ต้องการเผา ก็เปิดให้แล้ว !!?

4️⃣

ผลประโยชน์ไฟ

ไฟป่าส่วนใหญ่เกิดจากคนจุด และส่วนใหญ่มักจะมาพร้อมกับผลประโยชน์ทางใดทางหนึ่งไม่ว่าราษฎร์รัฐหรือใครก็ตาม

เรื่องสาเหตุและแรงจูงใจ เป็นโจทย์ต้นทางสำหรับการแก้ปัญหา เพราะในแต่ละป่า เหตุของไฟแตกต่างไปมากหมายตามหย่อมพิกัด บางป่า เป็นเรื่องประโยชน์เจ้าหน้าที่ขี้เกียจไล่ดับเผาเองจบ บางป่าหย่อมตรงนั้นเพราะวัว อีกหย่อมเพราะพราน มีหย่อมเผาซ้ำซากมีโม่งเห็ด ฯลฯ และบางป่า ชาวบ้านหมั่นไส้ ชาวบ้านเผาแกล้งเพราะไปจับกุมเผาถ่าน ฯลฯ

สาเหตุเรื่องผลประโยชน์จากการเผาหาของป่า เช่นเอาเห็ด เอาผักหวาน และล่าสัตว์ มีแน่นอน ..แต่มักจะไม่ถูกหยิบมาพูดกันตรงๆ

เพราะมันไม่มีคนพูดให้ครบ

เมื่อปีกลาย ที่ป่าแม่ปิง มีวงที่เอาความจริงเรื่องการเผาเอาเห็ดมาพูดกัน โดย ผอ.กริชสยาม คงสตรี สบอ.16 ไปคุยกับผู้นำชุมชนก้อ อ.ลี้ ลำพูน จะเอายังไงกับการเผาเอาเห็ดที่ป่าทุ่งกิ๊ก มีข้อตกลงกัน

แต่ป่าอื่นๆ ยังไม่มีคนยอมพูด ว่าที่เผาตรงนั้นตรงนี้ เพื่อโม่งเห็ด เพื่อผักหวาน และไม่มีคนพูดแน่นอนว่าที่เผาเพื่อล่าสัตว์

ไม่เพียงเท่านั้น ในวงสัมมนาของคนในเมือง พอมีการชี้ว่า มีการเผาเอาเห็ดเอาผักหวาน ก็จะมีคนยกมือแย้ง ว่าอย่าเหมาคลุม อย่าไปกดทับคนในป่า ที่ยากจนเสียเปรียบอยู่แล้ว ปัญหามลพิษยังเกิดจากเมืองจากโรงงานด้วย ฯลฯ บลาๆ มันคนละตรรกะ มลพิษเมืองก็มีเท่าไหร่ล่ะจัดการอย่างไรล่ะ? มลพิษป่าจากชาวบ้านก็มี จะจัดการอย่างไรล่ะ? แต่พอห้ามไม่ให้พูดเรื่องมลพิษป่าโดยโบ้ยว่าเมืองก็มีมลพิษ เรื่องก็ถูกทำให้จบ แบบงงๆ

ใกล้ป่าออบหลวง มีตลาดริมทางแถวสวนสนยาวร่วมกิโล ตอนนี้ก็มีทั้งไข่มดแดง มีทั้งผักหวานขาย ฝนมามีเห็ดขาย ราคาดีด้วย เพราะต้นฤดู เมื่อปีกลายให้คนลงไปซื้อและชวนคุย ถามว่าเอาผัก เอาเห็ดมาจากไหน แม่ค้าตอบว่า ผัวของนางขี่รถเข้าไปเก็บจากแพะในโน้น

แพะคือหย่อมป่าผลัดใบ ส่วนในโน้นไม่รู้ว่าตรงไหน แต่ก็คงไม่ไกลจากจุดที่นางขายหรอก

ไฟนั้นก่อให้เกิดประโยชน์เติมเงินเข้ากระเป๋าชาวบ้านยากจน ใช่มันดี

แต่อีกด้านของไฟมันเกิดผลกระทบคนไม่รู้อิโหน่อิเหน่ ไฟที่ไหม้ลามทำให้คนเป็นร้อยๆ เหนื่อยยาก แถมป่าเสื่อมโทรมอีก ป่าเต็งรังไฟเข้าซ้ำซากประจำทุกปีได้เหรอ

คนที่ตอบว่า"ได้"เป็นใคร คนที่ตอบว่า"ไม่ได้"เป็นใคร

5️⃣

จัดการ

พูดตรงๆ ว่า ยังไม่มีความจริงจังจริงใจที่จะแก้ไฟซ้ำซากออบหลวง

เมื่อปีกลาย กพร.มาเชียงใหม่ หาพื้นที่ปัญหามาทำโซเชี่ยลแล็ปนำร่อง ได้ข่าวว่า มีคนเสนอป่าออบหลวง เพราะมันใหญ่เรื้อรังสุด

แต่ที่ประชุมไม่เอา ไปเลือกป่าดอยสุเทพ มันใกล้ มันง่าย มันเล็ก มันมีโครงการที่คนทำอยู่แล้วมาสวมประสาน ฯลฯ สมประโยชน์ทุกฝ่าย

แล้วไม่ได่ยินคนเอ่ยถึงป่าออบหลวงอีกเลย ทั้งๆ ที่สถิติมันไหม้ใหญ่ซ้ำซาก อุดมด้วยปัญหาในพื้นที่ ส่วนใหญ่จะมีแต่วาทกรรม เช่น ต้องแก้ที่ต้นเหตุ แก้ทุกสาเหตุ เข้าถึงชาวบ้าน บลาๆ ฯลฯ

จนล่าสุด ขณะนี้มีปัญหาเกิดซ้ำ ไฟใหญ่ลามมาสองสัปดาห์ในพื้นที่นี้ มันใหญ่ มันชัด มีผลกระทบต่อคนหมู่มาก

สังคมเอ่ยถึงผักหวาน ไข่มดแดง ... ว่าเป็นอีกสาเหตุ มีคนไม่พอใจ บอกว่าอย่าพูด

สังคมเอ่ยเรื่องการเผาที่ไม่บอก ไม่แสดงตน ไม่ลงทะเบียน เผาให้ลามแบบช่างมัน .... มีคนไม่พอใจ บอกว่าอย่าพูด

ตอนนี้สังคมยังไม่เอ่ยถามถึงการจัดการ ที่ผ่านมาจัดการเตรียมการอย่างไร.....

แต่ถ้าเอ่ยถาม ก็คงมีคนบอกว่า อย่าพูด (ตามนั้น)

----------------

เครดิตภาพ/ โกวิทย์ บุญธรรม ไทยพีบีเอส

---------------

บทความนี้ โพสต์ครั้งแรกที่เพจ สถานีฝุ่น และ WEVOสื่ออาสา

#เพราะเรามีลมหายใจเดียวกัน
#สถานีฝุ่น
#สสส